Strona główna

Studium przypadku

  • Zastosowanie koncepcji etycznych (np. utylitaryzmu, deontologii, etyki cnót) do rozwiązywania dylematów etycznych w biznesie (prof. ucz. dr hab. Dominika Dzwonkowska).
  • Etyka środowiskowa. Jak antropocentryzm, biocentryzm i etyka holistyczna kształtują nasze wybory (prof. ucz. dr hab. Dominika Dzwonkowska).
  • Jak daleko powinniśmy oceniać skutki wyborów konsumenckich? (prof. ucz. dr hab. Dominika Dzwonkowska).
  • Czy mamy moralne zobowiązania wobec naszych braci mniejszych? (prof. ucz. dr hab. Dominika Dzwonkowska).
  • Zmiany klimatu a odpowiedzialność moralna (prof. ucz. dr hab. Dominika Dzwonkowska).
  • Czym jest kłamstwo? (prof. ucz. dr hab. Maciej Bała).
  • Co to jest szczęście? (prof. ucz. dr hab. Maciej Bała).
  • Spór o istnienie Absolutu – ateizm (prof. ucz. dr hab. Maciej Bała).
  • Jak zdefinionować religię? (prof. ucz. dr hab. Maciej Bała).
  • Filozoficznie o miłości (prof. ucz. dr hab. Maciej Bała).

F.A.Q.

Najczęściej zadawane pytania

Po co nam filozofia?

Filozofia to nie tylko zawiły labirynt argumentacji, teorii, niezrozumiałych poglądów. Filozofia, według jej etymologicznego pochodzenia z języka greckiego, to nic innego jak umiłowanie mądrości. Dlaczego właśnie miłość pojawia się w określeniu filozofii? Bo nie ma filozofii bez tego wielkiego pragnienia zjednoczenia się z przedmiotem miłości. W przypadku filozofii to umiłowanie, tzn. ten dynamizm i siła, skierowane są na mądrość. Ale czym jest owa „wybranka miłości” – mądrość? Mądrość to nie wiedza, to raczej zbiór najbardziej fundamentalnych prawd o nas i otaczającym nas świecie, pomagający nam się w nim odnaleźć. Jakieś przykłady? Np. dlaczego świat istnieje; co sprawia, że jestem człowiekiem; jaki jest sens mojego życia; co to jest Prawda; czy można ją odnaleźć; jak osiągnąć szczęście w tym naszym życiu? Wystarczy. Wiemy, że współczesna nauka, z matematyką i fizyką na czele, usiłuje dokładnie opisać nam ten przedziwny świat, w którym przychodzi nam żyć. Filozof także jest w niego zapatrzony, ale stawia sobie i światu całkiem inne pytania. Może chce głębiej na niego spojrzeć.

Skąd się bierze filozofia?

Dlaczego ludzie zadają sobie pytania dotyczące początku istnienia, najgłębszych przyczyn rzeczywistości, tego czym są jako ludzie, na czy polega ich poznanie? Nie jest łatwo dać odpowiedź na te pytania. Według świadectw zwłaszcza starożytnych filozofów jednym z głównych powodów było zdziwienie, dlaczego jest raczej coś aniżeli nic, czy jest jakaś podstawowa zasada rządząca otaczającym nas światem. Poszukiwanie prawdy, stawianie ważnych pytań niejednokrotnie pojawia się w życiu człowieka w momentach szczególnych jego egzystencji, takich jak cierpienie, gdy doświadcza absurdalności zła, z racji intensywnych przeżyć emocjonalnych, jak miłość czy nienawiść. To co najbardziej winno nas dziwić, to sam fakt istnienia. Trochę go pomijamy, bo jest… zbyt oczywisty, żeby stał się przedmiotem zachwytu, a może właśnie on byłby najgłębszy i najbardziej konieczny dla naszego życia. Czy zdarza nam się dziwić, że istniejemy, że istnieją ludzie, którzy nas bezgranicznie kochają? Szybko przyzwyczajamy się, że np. istnieje miłość w naszym życiu, że ktoś nas kocha – a to przecież ciągły powód do zdziwienia. Bo właściwie to, dlaczego ona, on nadal mnie kocha (pomimo tego, że nie jestem doskonały, że się starzeję, że…) i ciągle się mną zachwyca? Czy jest to normalne? Dlaczego tak się dzieje? Filozofia zatrzymując się ze zdziwienia, stara się to wyjaśnić i zrozumieć. Choć z pewnością w historii myśli ludzkiej nie był to jedyny powód, który „wyzwalał” poznanie filozoficzne.

Czy filozofia jest nauką?

Nauka jest zespołem uporządkowanych twierdzeń, uzasadnionych, dających się zakomunikować i sprawdzić. Realizuje się poprzez zespół czynności poznawczych, zmierzających do osiągnięcia wiedzy, w tym celu posługuje się odpowiednimi do przedmiotu badań metodami. Przez metodę można zrozumieć albo pewien zespół czynności przyporządkowanych określonemu celowi, nadających się do powtarzania; albo też reguły wyznaczające sposób postępowania w danej sprawie. Ten metodyczny sposób uzyskiwania wiedzy, dostosowany do przedmiotu i celu nauki jest tym, co różni poznanie naukowe od innego typu wiedzy i różnicuje poszczególne nauki. Wśród zasadniczych cech poznania naukowego w sensie ścisłym należy wymienić: obiektywizm (wykluczanie z badań naukowych jakichkolwiek elementów emocjonalnych i subiektywnych); sprawdzalność (przez fakty i doświadczenia); racjonalność (tendencja do matematyzacji twierdzeń); progresywny relatywizm (dążenie do ciągłego udoskonalania twierdzeń nauki); autonomizm (dążność do uniezależnienia się od filozofii czy teologii). Czy filozofii przysługuje status nauki?

Filozofia, nauki przyrodnicze czy teologia?

Każda nauka ma swój własny przedmiot, czyli to, co bada (przedmiot materialny) oraz metody, za pomocą których bada (przedmiot formalny). Zarówno psycholog jak i neurolog interesują się człowiekiem, jego życiem psychicznym, ale szukają odpowiedzi na różne pytania, stosując przy tym odrębne metody, właściwe dla uprawianej przez siebie dyscypliny wiedzy. Filozofia winna być dyscypliną autonomiczną, czyli nie może zostać podporządkowana naukom przyrodniczym (bo one są bardziej precyzyjne, powszechnie akceptowalne). W przeciwnym razie, rola jaka pozostałoby dla filozofii, sprowadzałaby się do wysunięcia jakiś ogólnych wniosków pochodzących z nauk przyrodniczych. Filozofia w tym przypadku zatraca swoje własne powołanie, jakim zawsze było rozumienie rzeczywistości jako całości, znalezienie koniecznych przyczyn wyjaśniających sam fakt jego istnienia. Jaka jest więc specyfika poznania filozoficznego na tle innych nauk, takich jak teologia? Teologia odwołuje się do wiary w Objawienie, filozofia posługuje się tylko racjonalnością.

Co to jest prawda?

„Każdy chce wiedzieć” – powtarzał Arystoteles, a św. Augustyn słusznie dodał: „Nikt nie chce być oszukiwany i wprowadzany w błąd. Sami oszukujemy, kłamiemy, błądzimy, ale nikt nie chce być okłamywany i oszukiwany”. Chcemy znać prawdę, nawet jeśli potem tego żałujemy, bo okazuje się ona np. zbyt bolesna. Poznanie prawdy może być nie tylko źródłem radości, ale i cierpienia. Dzieje się tak zarówno wtedy, gdy dowiadujemy się o ciężkiej chorobie lub śmierci, ale również w sytuacjach, gdy np. odkrywamy w sobie jakąś cechę charakteru, której nigdy nie chcielibyśmy ujawnić (nawet przed samym sobą). Możemy nawet dojść do wniosku, że życie w nieświadomości byłoby łatwiejsze i znośniejsze. Również dlatego, że naszemu pragnieniu poznania prawdy niejednokrotnie towarzyszy świadomość trudności w jej odkryciu oraz możliwości popełnienia błędu. Filozofia przez wieki stara się określić, czym jest prawda, jak należy ją rozumieć. Pomimo wielu sceptycznych głosów, że coś takiego jak prawda nie istnieje, że jest niepoznawalna dla człowieka, mimo różnych tendencji relatywistycznych, iż nie ma jednej, obiektywnej prawdy, poszukiwanie prawdy, jak też próby jej zdefiniowania ciągle ożywiają refleksję filozoficzną. Bez niej po prostu traci ona wszelki sens.

Filozofia, światopogląd czy ideologia?

Filozofia niejednokrotnie mylona jest ze światopoglądem. Z pewnością wiele tez filozoficznych jest integralną i ważną częścią światopoglądu. Szeroko pojmowany światopogląd to zbiór najogólniejszych przekonań, dotyczących natury świata, człowieka i społeczeństwa, miejsca człowieka w świecie, sensu jego życia. Zawiera zbiór wartościowań i ideałów wyznaczających postawy życiowe ludzi i wytyczających ich postępowanie wobec samego siebie, innych i świata materialnego. Części składowe światopoglądu to najczęściej całościowa i jednolita wizja rzeczywistości z uwzględnieniem roli jaką odgrywa w niej człowiek; ustalona hierarchia naczelnych wartości; podstawy życiowe wytyczające sposób ludzkiego zachowania, a oparte na podstawie przyjętych wartości. Światopogląd nie jest więc tylko teoretycznym poznaniem otaczającego nas świata, lecz ma wymiar bardzo praktyczny. Jak żyć? Jak działać? Różny jest też stopień uzasadniania poszczególnych tez światopoglądowych. Część z nich ma uzasadnienie empiryczne, część tylko teoretyczne, a niektóre przyjmowane są na podstawie wiary, tradycji, doświadczenia życiowego. Natomiast poznanie filozoficzne ma tylko jeden typ uzasadniania, a jest nim czysto racjonalna argumentacja.

O nas:

 

  • Opis projetu

Projekt realizowany przy współpracy:

  • Fundacja Rozwoju UKSW 
  • Instytut Filozofii UKSW 
  • Wydział Filozofii Chrześcijańskiej UKSW
  • Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Nasze inne działania:

 

  • Czasopismo Filozoficzne
  • Radio Filozoficzne
  • Podcasty Filozoficzne
  • Obserwuj
  • Obserwuj
  • Obserwuj
  • Obserwuj